Ragnarok – Przepowiednia Końca Świata w Mitologii Nordyckiej

Ragnarok to jedna z najbardziej fascynujących i przerażających przepowiedni w dawnych wierzeniach wikingów. Ta apokaliptyczna opowieść omawia nieuchronne wydarzenia prowadzące do ostatecznej bitwy między bogami i olbrzymami. Zakończy ona istnienie świata, jaki znamy. Pełna epickich starć i kataklizmów, przepowiednia Ragnarok jest centralnym elementem mitologii, nadając sens wydarzeniom we wszystkich dziewięciu światach. 

Etymologia słowa Ragnarok

Nazwa pochodzi ze staronordyjskiego terminu Ragnarök, który oznacza „przeznaczenie bogów”. Pierwszy człon „ragna” nawiązuje do bogów mitologii nordyckiej. Drugi człon występuje w dwóch wariantach – rök oraz røkkr. Pierwszy z nich można przetłumaczyć jako „los”, „przeznaczenie” lub „zagładę”, co nadaje całości znaczenie „ostateczne przeznaczenie bogów”. Natomiast røkkr oznacza „zmierzch”, co sugeruje interpretację jako „zmierzch bogów”. W dziele „Edda Poetycka” możemy odnaleźć również nazwę „aldar rök”, którą badacze tłumaczą jako „koniec wieku” lub „koniec epoki”.

Przepowiednia Ragnarok w skrócie

Dokładny przebieg Ragnarok różni się w zależności od źródła, z którego czerpiemy wiedzę. Jednym z najważniejszych utworów omawiających koniec świata wikingów jest „Voluspa”, czyli przepowiednia wieszczki, która stanowi część „Eddy Starszej”. Pierwszy fragment dzieła opisuje mit o stworzeniu świata. Kolejne strofy relacjonują przebieg Ragnaroku, a jego skrócony przebieg dostępny jest poniżej.

• Baldur zginie przebity strzałą z jemioły przez Hodura.
• Frigg zapłacze po raz pierwszy.
• Loki zostanie uwięziony przez Asów za doprowadzenie do śmierci Baldura.
• Zapieją trzy koguty przepowiadające Ragnarok – czerwony Fialar w Jotunheimie, złoty Gullinkambi w Asgardzie i kogut koloru rdzy w Niflheimie.
• Pies Garmr, uwięziony przy bramie Gnypahell, zerwie łańcuchy i ruszy do walki.
• Rozpocznie się trzyletnia, niezwykle surowa zima Fimbulvinter, która zamrozi cały Midgard.
• Ludzie wystąpią przeciw sobie, rozpoczynając wiek miecza i topora, czas szaleństwa i czas pogardy, człowiek nie oszczędzi człowieka.
• Skol połknie słońce, a Hati pożre księżyc. Wszystkie gwiazdy spadną z nieba.
• Wąż Midgardu – Jormungand wynurzy się z dna oceanu.
• Heimdall po raz ostatni zadmie w róg Gjallarhorn, dając Asom sygnał do rozpoczęcia bitwy.
• Drzewo Świata – Yggdrasil zatrzęsie się po raz pierwszy.
• Olbrzymowie przybędą na okręcie zbudowanym z paznokci martwych ludzi.
• Giganci ognia, prowadzeni przez Surtra, wstąpią na Bifrost.
• Thor pokona Jormunganda, jednak sam zginie zatruty jadem Węża Midgardu
• Odyn stanie naprzeciw olbrzymiego wilka Fenrira, który pożre Wszechojca.
• Frigg zapłacze po raz drugi.
• Widar pomści ojca, zatapiając miecz w sercu Fenrira.
• Loki zmierzy się z Heimdallem, jednak żaden z nich nie okaże się silniejszy. Obaj bogowie nordyccy poniosą śmierć z ręki przeciwnika.
• Ogień Surtra spali wszystko, co znane jest bogom, a przy życiu utrzymają się nieliczni.
• W końcu nadejdzie jednak czas odrodzenia. Baldur opuści Hel, a pierwsi ludzie zamieszkają Midgard.

Pełna treść przepowiedni Ragnarok

Zgodnie z proroctwem, kataklizm rozpocznie się, kiedy Loki podstępnie pozbawi życia Baldura. Ten mit zostanie dokładnie omówiony w ramach osobnego artykułu. Śmierć syna wywoła rozpacz zarówno Frigg oraz Odyna, jak i mieszkańców wszystkich dziewięciu światów. Loki zostanie uwięziony na skale, gdzie odbędzie brutalną karę. Nad jego głową zawiśnie wąż, którego jad nieustannie będzie spływał na twarz boga oszustwa. Zdrajca wytrzyma tortury tylko dzięki swojej żonie Sigyn, która dniem i nocą będzie łapała jad węża do naczynia.

W Jotunheimie,  Asgardzie i Niflheimie zapieją kolejno trzy koguty zwiastujące ostateczną bitwę: Fialar, Gullinkambi oraz kogut koloru rdzy, pozbawiony imienia. W ten sposób informacja o Ragnaroku rozejdzie się po całym Yggdrasilu.

Bestia służąca Hel – pies Garmr usłyszy wezwanie i zerwie więżące go łańcuchy. Do tej pory jego zadaniem było strzeżenie bramy (lub jaskini) Gnypahell, która stanowi wejście do krainy umarłych. Po odzyskaniu wolności, bestia natychmiast ruszy do bitwy z bogami nordyckimi.

Następnie nadejdzie mroźna zima znana jako Fimbulvinter, trwająca trzy lata bez przerwy. Śnieg nie przestanie padać, a przeszywający chłód będzie nawiedzać ziemię bez litości.

W tym czasie światy pogrążą się w chaosie – wojny wybuchną w każdej krainie, bracia będą zabijać braci, a synowie wystąpią przeciw ojcom. Najgorsze występki staną się codziennością, a człowieczeństwo zostanie zatracone.

Wtedy nastąpi coś, co zburzy porządek wszechświata. Synowie Fenrira – Skol i Hati połkną słońce oraz księżyc. Gwiazdy spadną z nieba, skały skruszą się, drzewa zostaną wyrwane z korzeniami, a wszystkie łańcuchy pękną. Przez światy przejdą trzęsienie ziemi, a powodzie zaleją wioski. Te warunki wykorzystają Loki i Fenrir, którzy oswobodzą się z niewoli, stając na czele armii gigantów. Niedługo później dołączy do nich Jormungandr, który wyłoni się z morza w szaleńczej furii, wzburzając fale do niewyobrażalnych rozmiarów. Wielki wilk ruszy naprzód z otwartą paszczą sięgającą nieboskłonu, natomiast Wąż Midgardu skazi trucizną wodę oraz ląd.

Heimdall po raz ostatni zadmie w Gjalarhorn. Dźwięk rogu rozejdzie się echem po całym Yggdrasilu, co wywoła jego wstrząs W chaosie do bram Asgardu przypłynie statek Naglfar, zbudowany z paznokci zmarłych. Jego kapitanem będzie olbrzym Hrym, który poprowadzi swoje zastępy na ląd. U steru pojawi się również Loki, wskazując kierunek ataku.

Wtedy niebo pęknie, a z przepaści wyjdą olbrzymi z Muspell, niosący ogień i zniszczenie. Ich przywódca Surtr z płonącym mieczem, poprowadzi ich do boju. Gdy przekroczą Bifrost, most zawali się pod ich ciężarem. Olbrzymi ognia, Fenrir, Jormungand, Loki, Hrym oraz armie gigantów i zmarłych wyruszą na równinę Vigridr, gdzie rozegra się ostateczna bitwa.

Odyn odbędzie ostatnią podróż do Studni Mimira, aby przeprowadzić naradę z jego głową. Nie odnajdzie jednak ratunku w poradach najmądrzejszego człowieka świata. Odyn kolejny raz spróbuje oszukać swoje przeznaczenie i zwoła najsilniejszych bogów, aby poprowadzić ich w bój. Wszechojciec z włócznią Gungnir w dłoni, rzuci się na Fenrira, podczas gdy Thor uzbrojony w Mjolnir zmierzy się z Jormungandem. Frejr natomiast podejmie wyzwanie Surtra, jednak pozbawiony swojego magicznego miecza, szybko padnie pod ciosami ognistego olbrzyma.

To jednak będzie dopiero początek ofiar. Na polu bitwy pojawi się Garmr, który natychmiast skoczy do gardła jędnorękiego Tyra. Starcie zakończy się remisem, jednak żaden z wojowników nie zachowa życia. Thor pokona Jormunganda, ale zwycięstwo nie będzie trwało długo. Wąż ostatnim tchem wypluje truciznę, która uśmierci boga piorunów. Thor wykona dokładnie 9 kroków, by następnie paść na ziemię i zakończyć swoją sagę.

Odyn w zwarciu chwyci dolną i górną szczękę Fenrira, aby po raz pierwszy poczuć się zbyt słabym na wykonanie zadania. Rozszalały wilk wyda z siebie ryk zwycięstwa, który ponownie zatrzęsie Yggdrasilem, a następnie połknie Wszechojca. Żal rozerwie serce Frigg, która zapłacze po raz drugi. Wszystko zaobserwuje oddany syn Odyna – Vidar, który natychmiast pomści śmierć ojca. „Milczący Bóg Lasu” położy na szczęce wilka but ze skrawków skóry, które ludzie wyrzucają, zelując obuwie. Następnie Vidar wyprowadzi ostateczny cios, który rozszarpie bestię.

Loki stoczy walkę z Heimdallem, ale żaden z nich jej nie wygra. Obydwaj polegną z ręki swojego wroga. Strażnik Bifrostu w swoich ostatnich chwilach zakpi jednak ze zdrajcy. Heimdall zdolny do spoglądania w przyszłość opowie Lokiemu o tym, co czeka dziewięć światów. Bóg podstępu zginie, będąc świadomym swojej porażki. Na polu bitwy pozostaną nieliczni Einherjerzy. W końcu Surt rozpęta żywioł, który pochłonie światy, dopełniając przepowiedni. Ogień strawi wszystko, co stanie na jego drodze, domykając tym samym cykl życia.

Życie po końcu świata

Przepowiednia Ragnarok posiada jednak zakończenie pełne nadziei. Okazuje się, że dusze poległych Asów spotykają się w jasnym pałacu nazywanym Gimli (niebo). Będą rozprawiać tam o dawnych przygodach i wielkich bitwach, które stoczyli.

Kiedy opadnie bitewny kurz, lądy ponownie wynurzą się z mórz i oceanów, a nad nimi zaczną krążyć drapieżne ptaki. To tam odnalezieni zostaną ci, którzy ocaleli Ragnarok: Hoenir, Vidar, Vali, synowie Thora – Magni oraz Modi, Njord. To oni pierwsi spotkają Baldura, któremu uda się opuścić krainę Hel.

Asowie dowiedzą się również, że nawet ogień Sutra nie był w stanie doszczętnie zniszczyć Drzewa Życia. W jego koronie skryło się dwoje ludzi o imionach Lif i Lifthrasir (Życie i Kwitnący Życiem). Ich dzieci na nowo zaludnią Midgard.

W miejscu, gdzie stał dwór Odyna powstanie Idawoll, pełniący rolę nowego Asgardu. Synowie Thora zostaną obrońcami bogów, jednak będzie potrzeba siły obydwóch, aby unieść Mjolnir. Asowie znajdą w wysokiej trawie złote figury szachowe, których używał Wszechojciec. Postacie będą przedstawiały wszystkich uczestników Ragnaroku, zarówno bogów, zdrajców, olbrzymów i bestie. Baldur znajdzie również swoją podobiznę, ustawi figury na szachownicy i wykona pierwszy ruch. Gra rozpocznie się na nowo.